In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in 2010 ging een bijzonder divers gezelschap van politici en vertegenwoorders van levensbeschouwingen en religies, en inwoners van Hengelo met elkaar in debat over het thema ‘Wantrouwen of Vertrouwen?’. In de Bibliotheek van Hengelo bleek het een gedenkwaardige avond.
We schrijven 25 mei 2010. In Bibliotheek Hengelo stond vanavond op het programmma een stadsdebat met als thema “Wantrouwen of Vertrouwen?”. Het stadsdebat werd georganiseerd door de Stichting Humanislam, de protestante Kerk in Hengelo en het Platform voor Levensbeschouwing en Religie.
Manifest van Advent
Het idee voor het debat is ontstaan nadat Enis Odaci in zijn rol als voorzitter van stichting Humanislam contact opnam met dominees Hans Wachtmeester en Herman Koetsveld van de PKN. Al vrij snel ontstond het idee om de interculturele- en interreligieuze uitdagingen van deze tijd vorm te geven in een stadsdebat. Een debat waarbij leden en vertegenwoordigers van religies en culturen op een eerlijke manier met elkaar in gesprek konden gaan over de uitdagingen van deze tijd. Dus zeker ook de bestaande problemen benoemen, maar wel op een manier die ons verder zou brengen.
Mooi weer
25 Mei was een zonnige dag en een warme avond. Toch is niet alles mooi weer in ons land, er zijn problemen, er bestaan uitdagingen. Aangejaagd door een harde publieke en politieke toon in het maatschappelijk debat lijkt het alsof de kloof tussen bevolkings-groepen almaar toeneemt. Angst en wantrouwen lijken inmiddels structureel onderdeel te zijn van onze samenleving. Hoe die sfeer om te buigen? Welnu, een mooie uitdaging voor de gasten van het stadsdebat. Vertegenwoordigers van politieke partijen, besturen en religieuze en levensbeschouwelijke organisaties zorgden voor een mooie opkomst in Bibliotheek Hengelo. Verkiezingstijd zal ongetwijfeld een rol hebben gespeeld, maar de planning van de avond was daar juist op afgestemd. op 9 juni stemmen mensen namelijk niet alleen op basis van wat de economie ons de komende jaren gaat brengen, maar ook op basis wat de multiculturele maatschappij ons gaat brengen: bevolkingsgroepen uitsluiten of proberen een modus te vinden om samen te leven? Alleen Henk en Ingrid, of ook Henk en Fatima?
Politiek
Namens Rita Verdonk en haar partij Trots op Nederland, was aanwezig kandidaat kamerlid André Jansen. Namens de SP kandidaat-kamerlid Willy Lourenssen. En ook de voorzitter van GroenLinks, Henk Nijhof was present. Kandidaat-kamerlid Malik Azmani van de VVD bleek een verrassende identiteit te hebben: een onmiskenbaar Nederlands uiterlijk, maar opgegroeid in Friesland, zoon van een Marrokaanse vader en een Hollandse moeder, opgegroeid met de Islam maar ook met een Christelijke jeugd(opleiding). Zeer toepasselijk: de buitenkant dekt dus niet altijd de lading.
Dat was ook de eerste stelling van de avond: “Vooroordelen zijn gebaseerd op historische feiten, dus hebben we wel degelijk het recht om mensen te beoordelen zonder hen te spreken.” Aan de hand van dergelijke stellingen namen om beurten kopstukken van de organisaties plaats in het panel. Is een vooroordeel een feit of slechts een gebrek aan kennis? De heren Odaci (Stichting Humanislam) en Sie Dhian Ho (Vrije Gemeente van Religeus Humanisten) verschilden op dat punt weinig van mening, wel werd opgemerkt dat vooroordelen niet zouden mogen leiden tot schotten tussen mensen. “Een vooroordeel is een uitnodiging voor een goed gesprek tussen twee mensen”, aldus Odaci.
Stellingen
Bijzondere gast was de heer Harry Rupert, directeur van woningcorporatie Welbions. Hij gaf een toelichting op de stelling dat woningbouwverenigingen sociaal beleid slechts hebben omdat de gemeente het van hen vraagt. Wat bleek? De gemeente heeft niets te zeggen over woningbouwbeleid, de corporatie kan redelijk autonoom opereren. Maar zo zwart-wit is het uiteraard niet, het is in het eigen en het maatschappelijk belang dat de inwoners van een gemeente in goede harmonie met elkaar kunnen leven, dus ontwikkelt Welbions ook speciale projecten om recht te doen aan de verscheidenheid binnen de samenleving, zoals woningen op maat voor Indo-Nederlanders. Dhr. Rupert gaf dan ook de volgende interpretatie van een andere stelling – Integreren met anderen is een verouderde en naïeve manier van samenleven: “Het gaat om de harmonie, als we opgaan in een samenleving betekent dat niet alleen maar aanpassen in de richting van assimilatie, je moet een balans zien te vinden.”
Dominee Wachtmeester vulde hem aan: “Ook wij moeten voortdurend integreren. Als er een nieuwe buur in de straat komt wonen hebben we te maken met een nieuwe samenstelling van de straat, en dus moeten we opnieuw een balans zien te vinden.” Wachtmeester sloot af met een prikkelende vraag: “Hebbben we een probleem als er 50 Turken in een wijk wonen, en niet als er 50 Nederlanders in een wijk wonen?” En eerder onderbouwde Sie Dhian Ho de onzin van assimilatie aan de hand van een aantal rapporten en boeken die ondubbelzinnig aantoonden dat het met de integratie wel degelijk goed gaat en dat de toon van het integratiedebat het grote gevaar in zich heeft dat de allochtone gemeenschap, ook de goed ingeburgerde leden ervan, zich zullen afkeren van de Nederlandse samenleving: “En iedereen die de feiten wil zien, kan zich bij mij melden!” en dat zullen we dan ook zeker doen.
Kerk en staat
Werkt de scheiding van Kerk en Staat naar beide kanten? Mag de kerk zich bemoeien met de staat en de staat ook met de kerk? En hoe ga je om met extremen binnen religies? Ramazan Kirmali van de Culturele Vereniging voor de Islam: “Iedereen heeft recht op zijn geloof, en daar moet de overheid zich niet mee bemoeien. Anders krijg je een situatie dat mensen weldra verantwoording moeten afleggen over hun geloofsuitingen en dat kan niet de bedoeling zijn. We hoeven ons ook niet volledig te bemoeien met de overheid.” Overheid, staat en politiek worden daarbij gemakshalve gezien als een eenheid, omdat het een voortvloeit uit het ander. Dominee Wachtmeester voegde op een bevlogen manier toe: “Ik ben het eens dat de overheid zich niet moet mengen in theologische zaken, maar ik ben absoluut voorstander van het feit dat de kerk zich wel mag, kan en zelfs moet mengen in de aangelegenheden van de overheid. Wij, en andere religies met ons, vertegenwoordigen normen, waarden, en hebben een visie op de samenleving en we hebben het volste recht om deze onder de aandacht te brengen van de beleidsmakers.” Het zal altijd wel een een punt van discussie blijven, de scheiding tussen Kerk en Staat.
Heilige boeken
Het is onmiskenbaar dat veel leed in de wereld een religieuze achtergrond lijkt te kennen. Het woordje ‘lijkt’ is hier van belang, is het wel zo dat de bron van het kwaad voortkomt uit de Heilige Boeken van religies? De heer Elyo van de Syrisch Orthodoze Kerk betoogde dat in ieder geval enkele passages best herzien zouden mogen worden, passages die oproepen tot geweld en tot discriminatie.
Bert Oude Engberink van de Liberaal Joodse Gemeente in Twente kwam met een sprekend voorbeeld: “Een van de Tien Geboden luidt: eert uw vader en moeder. En op een andere plaats in het Oude Testament staat dat als je dat niet doet, je door je ouder gedood mag worden. Dat is annno 2010 natuurlijk ondenkbaar. Maar het schetst wel de dynamiek van religies en de wijze waarop je deze oude teksten kunt lezen. De bijbel heeft de dikte van een normaal boek, maar er bestaan boekenplanken vol met toelichtingen vanuit de tradities.” Het is een bekend probleem, hoe ga je om met losse passages die op zichzelf staand als onvriendelijk kunnen worden beschouwd, maar die geschetst in een bepaalde context een ander gewicht kunnen krijgen. Men ziet het ook in de politiek.
Convenant van vertrouwen
De laatste stelling betrof de functie van taal met een hoofdletter T. Hoe kunnen mensen een taal ontwikkelen waardoor mensen elkaar beter leren verstaan? Is die rol voorbehouden aan de politiek, of aan de voorgangers van levensbeschouwingen en religies? En wat is dat dan, die bindende taal? Dhr. Odaci gaf met een aantal voorbeelden aan hoe moeilijk die universele taal te vinden is als je in ogenschouw neemt hoe verschillend de mensen eigenlijk kunnen zijn. Verschil in leeftijd, opleiding, cultuur, opvoeding, religie, politieke voorkeur, etc. Als je taal inzet om mensen te leren kennen, dan zie je dat verschillen vervagen, maar wel met behoud van je identiteit. Zeker de politiek kan, en niet alleen in verkiezingstijd, met taal diepe kloven slaan of met taal dwarsverbanden aanleggen. Les één: maar dan moet je wel de Nederlandse taal kunnen spreken, hoe gebrekkig ook. Daar was André Jansen van Trots op Nederland het ook mee eens, hij geeft namelijk zelf ook inburgeringscursussen aan nieuwkomers.
Dat was de opmaat tot het Convenant van Vertrouwen. Het convenant heeft als doel om een signaal af te geven aan de samenleving. Dat signaal houdt in dat verruwing van taalgebruik in het publieke en politieke debat alleen maar leidt tot het drijven van wiggen tussen mensen en tussen groepen van mensen. Het benoemen van problemen mag, moet zelfs, maar wel met de maat van respect. Als wij als leden, voorzitters en voorgangers van religieuze en levensbeschouwelijke organisaties in staat zijn om elkaar op deze wijze te benaderen, dan heeft dat een voorbeeldfunctie. We hoeven niet met één enkele actie de wereld te veranderen, bescheidenheid past ons, maar we kunnen wel dat kleine stapje zetten. Als we als groep zo’n stap weten te zetten, laten we een ferme voetafdruk achter in de samenleving. Zodat andere mensen, en volgende generaties dat voetspoor kunnen volgen. Dat is de functie van dit convenant, een signaal voor de medeburger zodat zij, wij, elk op een eigen individuele manier nieuwe convenanten kunnen sluiten. Met de buren, op de werkvloer, in de kerk, synagoge, of in de moskee.
De tekst van het Convenant werd namens de panelleden en deelnemende organisaties voorgelezen door de heer Odaci, waarna burgemeester Kerckhaert van Hengelo de avond passend afsloot met woorden van vertrouwen en de oproep om elkaar vooral te blijven ontmoeten. De ondertekening van het Convenant markeert hopelijk een begin van iets moois.
Meer info?
Origineel artikel (met foto’s) op de website van Humanislam
Het ondertekende Convenant van Vertrouwen