Wat moet ons antwoord zijn op Geert Wilders?’ We komen er Nederland-breed niet uit, dat is wel duidelijk. We onderstrepen met elkaar de kostbaarheid van de vrijheid van meningsuiting. Ik ben het er van harte mee eens. Maar tegelijkertijd is er de roep om niet opzettelijk te kwetsen vanwege de onzaligheid van de mogelijke gevolgen. En ook dat heeft mijn instemming. En zo liep ook ik te dubben: wat is nu eigenlijk mijn antwoord?
Beste Geert,
Een ervaring. ‘Nine eleven’. Zoals voor zo velen ook voor mij een scharniermoment. Ik woonde en werkte in die tijd in Zaandam Zuidoost. In de wijk Poelenburg om precies te zijn (inmiddels een van de ‘prachtwijken’ van minister Vogelaar).Temidden van een ‘allochtone’ meerderheid. Na de aanslagen in de VS waren de spanningen ook in deze wijk voelbaar. Wat te doen in mijn rol als predikant van een protestantse wijkgemeente? Het initiatief kwam echter van de imam van de grote Sultan Ahmet moskee, Faruk Görgülü. Zijn naam noem ik hier met ere. Hij zei: ‘Herman, wij moeten nu samen bidden’.
Ik had dit soort vormen van gezamenlijkheid altijd afgehouden. Om goede redenen vond ik. De plek van vrouwen, van homo’s. Argumenten te over. Achterlijk vind ik een te groot woord, maar achterhaald dan toch zeker. Bovendien blijken eenvoudige vormen van samenwerking met allerlei ‘gewone’ Nederlandse kerken al niet haalbaar, dus waarom zou ik mij inzetten voor vieringen met moslims?
Maar toen dat eenvoudige voorstel van de imam. In die historische context waarvan onmiddellijk voelbaar was hoezeer het zou gaan ingrijpen in de wereldwijde en maatschappelijke verhoudingen. Achteraf ben ik steeds beter gaan begrijpen waarom die vraag en het gezamenlijk vorm gegeven gebed daarna zo’n omkeer in heel mijn denken teweeg heeft gebracht. Ik dacht voordien in termen van dé islam en dé moslims. Maar in enen was daar deze imam die met zijn gebrekkige Nederlands mij aansprak. En al zijn vertrouwen in mij stelde. Ik moest de tekst schrijven. Gezamenlijk zouden we het uitspreken, zo wilde hij het. Een gebed om vrede, om respect, om rechtvaardigheid. Als uit één mond, als uit één hart.
Het heeft mij veranderd. Ik ben gaan inzien dat er één werkelijkheid (of Werkelijkheid), één wereld, één mensheid is. Met tal van tradities, gelovig of anderszins om je daartoe te verhouden.
Begrijp me goed, ik ben niet (knetter)gek. Ik zie met jou het levensgrote gevaar van de tendens van fundamentalisering van de godsdiensten (in alle geloofstradities aan de orde!). De angst voor de grondeloosheid van het bestaan en de vervreemding van de identiteit doet ons mensen teruggrijpen naar vermeende (geloofs)zekerheden. En dan niet zelden met een blind fanatisme. Ik vind het verschrikkelijk dat jij dag en nacht beveiligd moet worden tegen de reële dreiging van mensen die in de naam van Allah jou zouden willen doden. Je hoeft mij dan ook niet meer te overtuigen – al dan niet filmisch – van de verschrikkingen die in zijn naam of die van de profeet worden gepleegd. Net zomin als je mij hoeft te overtuigen dat in de koran tal van teksten staan die haat tegen andersgelovigen of andersdenkenden propageren. Maar het zou me geen enkele moeite kosten om je een lijstje verschrikkingen voor te leggen die in de naam van het christendom of met de vermeende zegen van de ‘christelijke god’ zijn gepleegd. Om over de aantallen slachtoffers nog maar te zwijgen. En wat bizarre ‘heilige’ teksten betreft: de bijbel kan er ook wat van. Achtergestelde rol van vrouwen zeg je? De meeste kerken hier ter lande en wereldwijd houden vrouwen angstvallig buiten de deur als het om hun ambten en hogere functies betreft. Ik bedoel maar te zeggen, het kwade – fitna zo je wilt – zit overal, in alle culturen, in alle mensen. Overigens een in het verleden al fors neergezet christelijk adagium, maar dit terzijde.
Maar ik zie naast die verfoeide tendens van fundamentalisering nu dus ook iets heel anders ontstaan. Die van dat groeiende besef van eenheid. Dat aan elk mens, van welke traditie of cultuur dan ook, op precies dezelfde wijze voor een tijdje de levensgeest gegeven wordt. Ontvangen om zo te leven en te handelen dat de wereld er morgen beter uitziet dan vandaag. Dat zoeken naar universele menselijke waarden – van respect, zorgvuldigheid, liefde – is overal waar te nemen. Er wordt overal verder gekeken dan de eigen neus van de traditie lang is. Ook onder moslims. Wereldwijd, en naar ik zo indringend mocht ervaren ook heel dichtbij huis. De imam heeft mij op een andere manier naar mijn eigen (voor)oordelen leren kijken. Heeft mij ook op een nieuwe manier tegen mijn eigen traditie leren aankijken. Eenvoudigweg door mij op een uitgesproken spannend moment zijn volle vertrouwen te schenken. Ik zal hem er levenslang dankbaar om blijven.
Ik weet niet wat er de komende weken allemaal zal gaan gebeuren, maar dit verhaal over de kracht van het vertrouwen, dit is wat ik graag even met je wil delen.